Naukowcy z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz dwóch kanadyjskich uniwersytetów, sprawdzili samokontrolę 252 dzieci w wieku 18 miesięcy, dwóch lat i 2,5-letnich. Poprosili je, by nie podglądały ukrytej zabawki. 35 proc. młodych uczestników nie posłuchało prośby, a 27 proc. podglądaczy fałszywie twierdziło, że zrobili, jak im kazano.
„Kłamstwo idzie w parze z rozwojem umiejętności społecznych dzieci. Chociaż kłamstwo jest uważane za zachowanie problemowe, wskazuje również na zdrowy rozwój mózgu u dzieci i jest kognitywnym kamieniem milowym” – piszą autorzy artykułu.
Początkowe kłamstwa dzieci mają tylko kilka słów. W miarę jak rozwijają się ich zdolności poznawcze, ich kłamstwa stają się coraz bardziej złożone – obejmują więcej słów i mogą utrzymywać się w czasie.
Posługiwanie się kłamstwami wymaga sporych umiejętności. Dzieci muszą wykazać się wystarczającą powściągliwością, by przezwyciężyć skłonność do mówienia prawdy (w psychologii nazywa się to kontrolą hamującą). Istotną rolę odgrywa też dostęp do pamięci krótkotrwałej przy jednoczesnym tworzeniu alternatywnych scenariuszy. Kolejnym ważnym elementem jest elastyczność poznawcza – czyli umiejętność zmiany zachowania z zależności od przedstawiania prawdziwej lub zmyślonej wersji wydarzeń.
Autorzy badania uważają, że dzieci są bardziej skłonne do kłamania, gdy mają wysokie zrozumienie emocjonalne – umiejętności, które pomagają im zrozumieć naturę, przyczyny i konsekwencje emocji związanych z nimi samymi i innymi.
Naukowcy twierdzą, że kłamstwa wymyślane przez dzieci mają związek ze stylem wychowywania przez rodziców i służą różnym celom. Dzieci rodziców, którzy są autorytetem, kłamią, aby chronić uczucia innych ludzi. Wzór czerpią z opiekuńczego stylu rodziców, wspierania i reagowania na potrzeby nich samych.
Natomiast dzieci, które są narażone na karzące środowisko, częściej kłamią i trzymają się kłamstwa – jest to prawdopodobnie rodzaj samoobrony przed surową karą.
Dzieci, które otrzymują nagrodę za mówienie prawdy, albo karę za kłamstwo, częściej mówią prawdę. Podobnie dzieci, które obserwują, jak ich rówieśnicy są nagradzani za przyznanie się do przewinienia, częściej mówią prawdę.
„Zachęcanie dzieci do mówienia prawdy poprzez nie kłamanie przed nimi i nagradzanie ich za mówienie prawdy, nawet jeśli zachowywały się w sposób niepożądany, może zachęcić je do szczerości w przyszłości” – piszą autorzy artykułu.
Więcej informacji w materiale źródłowym: https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0278099
Autorka: Urszula Kaczorowska
uka/ agt/