Jak wynika z najnowszego raportu Marketplanet „Przyszłość i wyzwania zamówień publicznych” w ciągu ostatnich lat na rynku zamówień publicznych zaszły znaczące zmiany. Są one spowodowane m.in. wejściem w życie nowej ustawy Pzp i wymogiem pełnej elektronizacji, a także czynnikami zewnętrznymi, takimi jak pandemia COVID-19, wojna w Ukrainie, czy panująca obecnie inflacja. W 2021 r. ponad 80 proc. postępowań prowadzonych dotychczas papierowo zmieniło swój sposób procedowania na elektroniczny.
Badanie przeprowadzone przez Marketplanet wśród niemal 800 osób odpowiedzialnych za zamówienia w swoich instytucjach i urzędach, pokazuje, że kluczowe czynniki kształtujące najbliższą przyszłość zamówień publicznych to m.in. wykorzystanie danych i sztucznej inteligencji w procesach zamówień, coraz większe wpływ czynników ESG oraz integracje systemów informatycznych, a co za tym idzie większa kompleksowość rozwiązań.
Największe wyzwania stojące przed sektorem zamówień publicznych zdaniem zamawiających to niejasne interpretacje prawne nowej ustawy Pzp, braki kadrowe oraz wprowadzanie nowych rozporządzeń w tym obszarze.
Wartość postępowań przeprowadzonych w 2021 r. przekroczyła 184,6 mld złotych. Zamówienia publiczne stanowią ponad 7 proc. polskiego PKB. Przybliżona wartość rynku zamówień publicznych w 2021 r., obejmująca zarówno zamówienia udzielane w procedurach określonych ustawą Pzp, jak i na podstawie wyłączeń z obowiązku jej stosowania wyniosła łącznie ok. 297,8 mld zł (w 2020 r. – 281,0 mld zł).
Raport „Przyszłość i wyzwania zamówień publicznych” przygotowany przez Marketplanet – lidera obszaru zakupów korporacyjnych, zajmującego się m.in. elektronizacją i automatyzacją procesów zakupowych w biznesie pokazuje, że co prawda polski rynek zamówień publicznych jest bardzo zróżnicowany i porusza się w gąszczu trudnych uwarunkowań prawnych, jednak coraz więcej zamawiających w świadomy sposób stara się przenosić nawyki ze świata B2C lub B2B na poziom B2G. Wiele zmienia tu postępująca elektronizacja procesów, co może przyczynić się m.in. do skrócenia czasu postępowań, usprawnienia procedury oraz zwiększenia transparentności. Wykorzystanie nowych technologii, np. AI czy praca na otwartych danych informatycznych w sektorze publicznym, zwiększa efektywność działania administracji. Istotnym tematem dyskutowanym wśród zamawiających jest kwestia certyfikacji dostawców portali dla zamawiających, co mogłoby znacznie ułatwić wybór odpowiednich, ujednoliconych narzędzi.
Aż 59,5 proc. ankietowanych przez Marketplanet korzysta z platform komercyjnych – najbardziej popularnym wyborem są platformy Marketplanet (50,6 proc.) i OpenNexus (34,3 proc.). 38,7 proc. badanych korzysta z platform rządowych: e-Zamówienia oraz miniPortalu. Jedynie 1,5 proc. zainwestowało w stworzenie własnego narzędzia.
Jak podkreśla Piotr Kaliński, członek zarządu Marketplanet, w ostatnim czasie termin „bezprecedensowy” ma zastosowanie również w zamówieniach publicznych.
“Przez pandemię COVID-19, zmianę ustawy Pzp, czy obecną sytuację polityczno-gospodarczą zamówienia publiczne ewoluowały w niespotykanym dotąd tempie i skali. Aby zareagować na te zmiany, sektor publiczny musi szybko dostosować się do dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości. Stare sposoby udzielania zamówień publicznych nie są zrównoważone i nie uwzględniają obecnych wymagań ani pojawiających się trendów. Mimo wszystko elektronizację można uznać za sukces całego ekosystemu zamówień, w tym firm takich jak Marketplanet, czyli dostawców profesjonalnych rozwiązań wspierających zakupy.”
Piotr Kaliński, członek zarządu Marketplanet
Zdaniem Huberta Nowaka, Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych wejście w życie Prawa zamówień publicznych oraz zbudowanie platformy e-Zamówienia domknęły proces transformacji całego systemu.
Zmiany dotkną przede wszystkim proces odwoławczy, gdzie przechodząc przez kolejne etapy, jak m.in. elektroniczny protokół, dążyć będziemy do prowadzenia elektronicznych rozpraw. Obok procesu odwoławczego jako Urząd promować będziemy dalej rozwiązania BIM, a także wsłuchiwać się w głos sektora publicznego i prywatnego, którego potrzeby biznesowe, choć obecnie niezdefiniowane, mogą istotnie wpłynąć na kształt zamówieniowej rzeczywistości w przyszłości.”
Hubert Nowak, Prezes UZP
Wraz z zakończeniem procesu transformacji rynku zamówień publicznych, przed jego uczestnikami pojawiły się kolejne wyzwania. Zamawiający najczęściej zwracają uwagę na niejasne przepisy prawa (58,9 proc.) oraz braki w kadrach i wprowadzanie nowych rozporządzeń (w obu przypadkach po 36,9 proc. wskazań). Jednocześnie wykonawcy patrzą na zamówienia publiczne przede wszystkim z perspektywy opłacalności biznesu. Dlatego też wielu z nich wycofuje się z przetargów ze względu na duży wzrost kosztów materiałów, wydłużenie terminów dostaw (wpływ wojny Rosji z Ukrainą), brak ludzi do pracy czy inflację. Coraz częściej dochodzi również do renegocjowania umów.
“Mimo to można powiedzieć, że Polska w dużej mierze została zelektronizowana i proces ten zakończył się sukcesem. Teraz pojawiają się pytania o przyszłość: jak wykorzystywać dane i jak będzie przebiegała współpraca pomiędzy państwem, wykonawcami, dostawcami usług technologicznych a zamawiającymi?”
Magdalena Szmalec, dyrektor biznesowy w Marketplanet.
Wartość udzielonych zamówień publicznych z zastosowaniem przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych w 2021 r. wyniosła 184,6 mld zł (w 2020 r. – 183,5 mld zł), co stanowiło ok. 7,04 proc. krajowego PKB w 2021 r. Liczba zamówień udzielonych z zastosowaniem przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych w 2021 r. to 129 662 zamówienia (w 2020 r. – 135 048). Wartość rynku zamówień publicznych w 2021 r. (zarówno tych udzielanych w procedurach określonych w ustawie Pzp, jak i na podstawie wyłączeń z jej stosowania) wyniosła ok. 297,8 mld zł, podczas gdy w 2020 r. było to ok. 281,0 mld zł.