Ryzyko licencyjne – główny problem przyszłości open source

Eksperci nie mają wątpliwości, że kwestia licencji może stać się największym wyzwaniem dla przyszłości oprogramowania open source.

Klaudia Ciesielska
5 min

Oprogramowanie open source, będące fundamentem innowacji w wielu sektorach technologicznych, funkcjonuje na zasadach określonych przez różnorodne licencje. Licencje permisywne, takie jak MIT czy Apache, nakładają minimalne ograniczenia na deweloperów i organizacje, podczas gdy licencje typu copyleft, jak GPL, mogą obejmować bardziej restrykcyjne wymogi, np. konieczność udostępnienia zmodyfikowanego kodu na tych samych warunkach. W obu przypadkach zmiana warunków licencyjnych przez twórców może rodzić problemy dla użytkowników. Co więc oznacza ograniczenie dostępu do kodu i jak można się przed nim bronić?

Główna korzyść open source – niskie koszty – może stać się ryzykiem

Oprogramowanie open source oferuje liczne korzyści: szeroki zakres funkcjonalności, wsparcie społeczności, możliwość tworzenia innowacyjnych rozwiązań oraz, co najważniejsze, redukcję kosztów. Badania wskazują, że aż 36,6% specjalistów uznaje brak opłat licencyjnych za główną motywację do korzystania z open source. Jednak niemal połowa z nich zwraca uwagę na ograniczenia związane z licencjami, które mogą utrudniać wykorzystanie tych rozwiązań w ich firmach.

Pomimo powszechnego przekonania, że otwarte oprogramowanie jest pozbawione ograniczeń, rzeczywistość jest bardziej skomplikowana. Licencje open source często zawierają szereg warunków, które mogą obejmować brak możliwości wprowadzania modyfikacji, wykorzystania kodu w komercyjnych projektach, ograniczenia eksportu do innych krajów czy nałożenie jednostronnych sankcji, uniemożliwiających pobieranie aktualizacji. Naruszenie tych warunków może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi i finansowymi, co wymaga od organizacji dokładnej analizy licencyjnej.

REKLAMA

Zmieniające się warunki licencyjne

W przypadku open source, warunki licencyjne mogą ulec zmianie w dowolnym momencie, co stawia użytkowników w trudnej sytuacji. Często firmy wytwarzające open source decydują się na ograniczenie dostępu do kodu, nie zawsze informując o tym z wyprzedzeniem. To może wymuszać na użytkownikach konieczność zmiany strategii, utratę dostępu do kluczowych funkcji czy zakaz łączenia oprogramowania z innymi projektami o odmiennych licencjach. Te problemy są od lat przedmiotem żywych dyskusji w społeczności open source. Organizacje muszą zatem uwzględniać potencjalne problemy z dostępnością jako jeden z czynników ryzyka.

– Skorzystanie z każdego komponentu otwartych projektów wymaga dokładnej analizy warunków, a następnie monitorowania ich przestrzegania. Mamy ponad 200 rodzajów licencji open source, a każda z nich nakłada na użytkowników konkretne prawa i obowiązki. To naturalne, że kwestie formalne są dla deweloperów i organizacji sporym wyzwaniem, również finansowym – często wymagają bowiem współpracy z odpowiednio wykwalifikowanymi prawnikamitłumaczy Tomasz Dziedzic, CTO Linux Polska.

Wpływ licencji na rozwój open source

Aspekty prawne i licencyjne nie tylko ograniczają zakres wykorzystania projektów open source, ale także wpływają na wkład organizacji w ich rozwój. Według międzynarodowego raportu Global Spotlight 2023, aż 43% specjalistów przyznało, że kwestie licencyjne ograniczają ich zaangażowanie w rozwój open source. 55% ankietowanych uważa, że rozwiązanie problemów licencyjnych zwiększyłoby ich zaangażowanie w tworzenie nowych rozwiązań.

Jak radzić sobie z problemami licencyjnymi?

Licencje były, są i będą nieodłącznym elementem świata open source. Kluczowym wyzwaniem jest zwiększenie świadomości deweloperów i organizacji na temat kwestii prawnych związanych z wykorzystaniem otwartego kodu. Użycie każdego komponentu powinno być poprzedzone szczegółową analizą warunków określonych w licencji. Tymczasem, jak wynika z badania State of Open Source 2024, zaledwie co piąty ankietowany deklaruje, że w jego firmie istnieje zespół prawny wyspecjalizowany w tym obszarze.

Kwestie licencyjne powinny być uwzględnione w ogólnej analizie ryzyka związanego z wykorzystaniem open source. Dzięki temu użytkownicy mogą oszacować, jak zmiany w dostępie do konkretnego rozwiązania mogą wpłynąć na realizowane przez nich projekty. W zarządzaniu ryzykiem nie można zapominać o działaniach związanych z wytwarzaniem i dostarczaniem otwartych rozwiązań oraz o czynnikach długoterminowych, takich jak ewentualne zmiany w licencji.

Podsumowując, złożoność licencji open source to jedno z głównych wyzwań ograniczających wykorzystanie i rozwój rozwiązań opartych na otwartym kodzie. Dodatkowym problemem są zmiany w dostępności oprogramowania, co wymaga od organizacji uwzględnienia kwestii licencyjnych w analizie ryzyka open source.

na podstawie – Linux Polska