Wykorzystanie sztucznej inteligencji (AI), zwłaszcza generatywnej, takiej jak ChatGPT, może prowadzić do spadku krytycznego myślenia i bystrości umysłowej – wynika z badań przeprowadzonych przez Uniwersytet Carnegie Mellon we współpracy z Microsoftem. Naukowcy zbadali wpływ AI na zdolności poznawcze użytkowników, analizując ich podejście do rozwiązywania problemów oraz monitorowania wyników generowanych przez sztuczną inteligencję.
Mniej krytycyzmu w rozwiązywaniu problemów
Badanie objęło 319 profesjonalistów z różnych dziedzin, w tym medycyny, edukacji i inżynierii, którzy korzystali z AI podczas wykonywania swoich zadań. Okazało się, że użytkownicy częściej wykazywali mniejszy krytycyzm w trakcie rozwiązywania problemów przy wsparciu AI niż podczas późniejszej weryfikacji wyników. Wynika to z rosnącego zaufania do algorytmów oraz wygody związanej z automatyzacją procesów myślowych.
Kryteria dobrego myślenia
Aby zachować wysoki poziom krytycznego myślenia, eksperci sugerują świadome ocenianie własnych procesów umysłowych na podstawie określonych kryteriów, takich jak precyzja, jasność, dokładność, szerokość, głębia, trafność, znaczenie i ważność argumentów. Naukowcy podkreślają również wpływ światopoglądów, zniekształceń poznawczych oraz nadmiernego zaufania do modeli mentalnych na jakość myślenia.
Wzrost wydajności kosztem refleksji
Mimo potencjalnych zagrożeń związanych z osłabieniem krytycznego myślenia, większość uczestników badania dostrzegała korzyści związane ze wzrostem wydajności dzięki zastosowaniu AI. Wielu użytkowników uznało, że korzyści efektywnościowe przeważają nad koniecznością bardziej wnikliwej kontroli i refleksji nad wynikami generowanymi przez sztuczną inteligencję.
Zaufanie do AI a krytyczne myślenie
Badanie wykazało, że użytkownicy, którzy mają silne zaufanie do sztucznej inteligencji, wykazują tendencję do mniej krytycznego myślenia niż ci, którzy częściej polegają na własnym osądzie. To zjawisko może prowadzić do wzrostu zależności od AI oraz spłaszczenia zdolności umysłowych w dłuższej perspektywie czasowej.
Wyzwania cyfrowej przyszłości
Naukowcy podkreślają, że krytyczne myślenie jest niezbędne na każdym etapie korzystania z AI – od formułowania pytań i hipotez, po weryfikację wyników pod kątem stronniczości i dokładności. W przeciwnym razie istnieje ryzyko nadmiernej zależności od AI, co może prowadzić do obniżenia zdolności umysłowych i krytycznego myślenia w dłuższym okresie.
Świadome korzystanie z AI kluczem do sukcesu
Ostrożne i świadome wykorzystywanie sztucznej inteligencji pozostaje jednym z największych wyzwań współczesnej cyfrowej rzeczywistości. Kluczem do sukcesu jest nie tylko umiejętność efektywnego korzystania z AI, ale także utrzymanie wysokiego poziomu krytycznego myślenia oraz zdolności poznawczych, które pozwalają na świadomą ocenę generowanych wyników.
