Krajobraz cyberbezpieczeństwa przechodzi fundamentalną transformację. Już nie mamy do czynienia z prostą eskalacją liczby ataków, ale ze strategiczną zmianą w ich naturze, napędzaną przez komercjalizację narzędzi hakerskich i rosnącą rolę sztucznej inteligencji. Geopolityka i wszechobecna cyfryzacja jedynie poszerzają pole bitwy, stawiając przed firmami wyzwania, które wymagają nowego podejścia do obrony.

Nowy paradygmat: AI i ekonomia usług cyberprzestępczych

Kluczową zmianą jest dojrzewanie modelu Cybercrime-as-a-Service (CaaS). Wyspecjalizowane grupy oferują na czarnym rynku gotowe narzędzia, luki w zabezpieczeniach, a nawet pełną obsługę ataków. To obniża próg wejścia dla mniej zaawansowanych technicznie przestępców i jednocześnie zwiększa skalę oraz wyrafinowanie operacji.

W tym ekosystemie generatywna sztuczna inteligencja staje się potężnym mnożnikiem siły. Służy do tworzenia wysoce spersonalizowanych i przekonujących kampanii phishingowych czy oszustw typu deepfake. Choć masowe ataki wideo mogą być jeszcze nieopłacalne, klonowanie głosu w czasie rzeczywistym staje się realnym zagrożeniem w ukierunkowanych oszustwach, np. mających na celu wyłudzenie firmowych środków. AI jest również wykorzystywana do automatyzacji rekonesansu i tworzenia złośliwego oprogramowania, które potrafi dynamicznie adaptować się do środowiska ofiary, by uniknąć wykrycia.

Ewolucja taktyki: Atakujący stawiają na spryt

Obserwujemy wyraźny odwrót od prostych, głośnych ataków na rzecz bardziej subtelnych i trudniejszych do wykrycia metod.

• Ataki „Living off the Land” i unikanie detekcji: Cyberprzestępcy coraz chętniej wykorzystują legalne, wbudowane w systemy operacyjne narzędzia (tzw. techniki living off the land). Gwałtowny wzrost użycia skryptów PowerShell pokazuje, że atakujący wolą maskować swoją aktywność w normalnym ruchu sieciowym, zamiast wprowadzać do systemów łatwe do zidentyfikowania obce oprogramowanie. Jednocześnie rośnie popularność złośliwego oprogramowania zdolnego do unikania systemów zabezpieczeń, którego wykrywalność w ostatnim kwartale 2023 roku wzrosła o 80%.
• Ransomware „na dużą skalę”: Ataki ransomware ewoluują w kierunku modelu „polowania na grubego zwierza”. Zamiast setek ataków na małe firmy, grupy przestępcze koncentrują się na sektorach krytycznych – opiece zdrowotnej, finansach, transporcie czy administracji publicznej. Udany atak na taką infrastrukturę gwarantuje nie tylko większy okup, ale także wywołuje chaos społeczny, co zwiększa presję na ofiarę. Techniki podwójnego i potrójnego wymuszenia (kradzież danych i groźba ich publikacji, połączona z atakami DDoS) stają się standardem.
• Powrót Dnia Zerowego i komercjalizacja luk: Wzrost liczby platform i aplikacji tworzy nowe możliwości dla wykorzystania niezałatanych jeszcze luk (zero-day). Prognozuje się rozwój rynku brokerów zero-day – grup specjalizujących się w wyszukiwaniu i sprzedaży takich podatności w Darknecie. Stanowi to ogromne ryzyko, ponieważ nawet firmy z solidną polityką aktualizacji mogą stać się celem ataku.
• Łańcuch dostaw i ataki od wewnątrz: Skoro zabezpieczenia obwodowe stają się coraz szczelniejsze, atakujący szukają słabych ogniw w innych miejscach. Jednym z nich jest łańcuch dostaw oprogramowania, gdzie celem stają się systemy CI/CD (automatyzujące procesy deweloperskie) i komponenty firm trzecich. Drugim, coraz bardziej niepokojącym trendem, jest rekrutowanie pracowników z organizacji docelowych, aby uzyskać wstępny dostęp do sieci.

Rozszerzone pole ataku: Nowe cele, nowe ryzyka

Cyfryzacja i nowe technologie otwierają przed cyberprzestępcami kolejne drzwi.

• Chmura, kontenery i 5G: Błędne konfiguracje w chmurze pozostają jednym z głównych wektorów ataków, co udowodnił niedawny wyciek danych ponad 65 000 firm korzystających z usług Microsoft. Eksperci ostrzegają przed nowym zagrożeniem w postaci robaków chmurowych, zaprojektowanych specjalnie do autonomicznego rozprzestrzeniania się w środowiskach Kubernetes. Równocześnie, wraz z rozwojem sieci 5G, jej infrastruktura staje się atrakcyjnym celem, a udany atak mógłby sparaliżować kluczowe sektory gospodarki.
• Systemy specjalistyczne: MFT, XIoT i Blockchain: Systemy do zarządzania transferem plików (MFT) okazały się podatne na ataki na dużą skalę. Gwałtownie rośnie też liczba podłączonych urządzeń w ramach Rozszerzonego Internetu Rzeczy (XIoT) – od przemysłowych systemów sterowania po urządzenia medyczne. Prognozuje się, że do 2024 roku liczba połączeń IoT przekroczy 80 miliardów, z czego większość w infrastrukturze krytycznej. Nawet prywatne sieci blockchain nie są bezpieczne – pojawiły się koncepcje ataków polegających na zaszyfrowaniu całej sieci i żądaniu okupu.

Odporność ponad obroną

W obliczu tak złożonych i dynamicznych zagrożeń tradycyjne podejście do cyberbezpieczeństwa przestaje wystarczać. Kluczowe staje się budowanie cyberodporności organizacyjnej – zdolności do funkcjonowania nawet w trakcie ataku i szybkiego powrotu do normalnej działalności.

Fundamentalną strategią obronną staje się architektura Zero Trust (zero zaufania), która zakłada, że zagrożenie może znajdować się już wewnątrz sieci. Każda próba dostępu do zasobów, niezależnie od pochodzenia, musi być weryfikowana. Równie ważna jest współpraca między sektorem publicznym a prywatnym w celu wymiany informacji o zagrożeniach oraz nieustanna edukacja pracowników, stanowiących pierwszą linię obrony przed atakami socjotechnicznymi. Bez holistycznego podejścia, łączącego zaawansowaną technologię z kulturą bezpieczeństwa, wygrana w tej niekończącej się walce będzie niemożliwa.