W dobie dynamicznego rozwoju technologii, sztuczna inteligencja staje się nieodłącznym elementem wielu dziedzin życia, w tym również doradztwa biznesowego. Doradcy prawni i podatkowi dostają do rąk nowe narzędzia, pozwalające zwiększyć efektywność i podwyższyć jakość usług realizowanych dla klientów. Z drugiej strony, muszą oni stawić czoła nowym wyzwaniom, jakie niesie ze sobą integracja AI w ich codziennej pracy. Warto przyjrzeć się tym zagadnieniom, szczególnie w ramach aspektów prawnych i podatkowych.
Wykorzystanie AI a zgodność z prawem: szukając równowagi
Przy tak szybkim rozwoju technologii AI i możliwościach, które ona przynosi, współcześni doradcy, zwłaszcza prawni i podatkowi, mierzą się ze szczególnie złożonym problemem – szukania równowagi między adopcją innowacji technologicznych, a fundamentalnymi zobowiązaniami wobec klientów, kwestią zaufania oraz zasadami etyki zawodowej oraz zapewnieniem stosowania narzędzi AI zgodnie z prawem.
AI jako potężny sojusznik dla nowoczesnych doradców prawnych
AI oferuje niespotykane dotąd możliwości, które mogą poprawić jakość świadczenia usług prawnych. Zaawansowane systemy mogą analizować tysiące dokumentów w bardzo krótkim czasie, znacząco poprawiając efektywność badania i zapewniając kompleksową analizę dużych ilości danych. Sporządzanie dokumentów zostało znacząco usprawnione dzięki narzędziom AI, które mogą proponować konkretne rozwiązania (takie jako klauzule umowne czy argumenty w sporach) na podstawie ogromnych baz danych wzorcowych rozwiązań.
Dla dużych klientów biznesowych o złożonych potrzebach prawnych AI zapewnia znaczną wartość poprzez ulepszone zarządzanie danymi i analizę. Działy prawne mogą korzystać z AI, aby identyfikować możliwości obniżenia kosztów, opracowywać strategie biznesowe, minimalizować ryzyka związane z umowami i usprawniać świadczenie usług.
Krytyczne ryzyka prawne i strategie zaradcze
Pomimo tych korzyści odpowiedzialna integracja AI w praktyce prawnej wymaga świadomości kilku istotnych ryzyk.
- Nieścisłości i „halucynacje”
Systemy AI, szczególnie oparte na dużych modelach językowych (LLM), mogą generować nieprawidłowe podane w sposób stwarzający pozór wiarygodności. Te „halucynacje” stanowią poważne ryzyko w kontekście prawnym, gdzie precyzja jest kluczowa. Wdrożenie rygorystycznych protokołów weryfikacji jest niezbędne – wszystkie wyniki AI muszą być niezależnie zweryfikowane i krytycznie ocenione przez doświadczonych specjalistów, w oparciu o właściwe źródła przed ich zastosowaniem w sprawach klientów. W tym kontekście rola doświadczonego doradcy jest kluczowa – bez udziału takich osób w procesie realizacji usług doradczych, ryzyko błędów i poważnych negatywnych skutków znacząco rośnie. - Bezpieczeństwo danych i poufność
Kluczowym wyzwaniem jest zachowanie poufności danych klientów, zwłaszcza w kontekście tajemnicy zawodowej. Wprowadzanie wrażliwych informacji klientów do narzędzi AI może stanowić naruszenie tajemnicy zawodowej czy innego rodzaju zobowiązań z zakresu poufności i powodować dla klientów poważne ryzyka. W tym kontekście kluczowa jest przede wszystkim znajomość technologii, ścisła kontrola używanych narzędzi i wysoki poziom ekspertyzy technologicznej po stronie samych doradców (i ich organizacji).
Szczególnie istotna z perspektywy bezpieczeństwa i poufności danych klientów jest własna infrastruktura techniczna doradców, w ramach której uruchamiane są narzędzia wspierające realizację usług. Firmy doradcze inwestujące w dedykowane, zabezpieczone systemy AI działające w ich własnym, kontrolowanym środowisku IT mogą znacznie zmniejszyć ryzyka związane z poufnością i tajemnicą zawodową. Takie rozwiązanie zwiększa bezpieczeństwo, że dane klientów pozostają w obrębie organizacji doradcy oraz są chronione przez istniejące ramy zarządzania danymi i protokoły bezpieczeństwa. W przeciwieństwie do modeli publicznych, gdzie praktyki dotyczące obsługi danych mogą być niejasne, firmy doradcze posiadające własną infrastrukturę zachowują zdecydowanie większą kontrolę nad przechowywaniem, przetwarzaniem i usuwaniem danych. Stanowi to więc element budowy przewagi konkurencyjnej poprzez zwiększenie bezpieczeństwa, poufności oraz podstawę budowania zaufania. - Zagadnienia dotyczące własności intelektualnej
Użycie systemów AI powoduje szereg złożonych problemów prawnych dotyczących obszaru własności intelektualnej, zarówno w odniesieniu do treści wykorzystywanej do szkolenia modeli, jak i generowanych elementów, dostarczanych w ramach realizacji usług. Doradcy prawni muszą wdrożyć procesy przeglądu wyników AI pod kątem potencjalnych naruszeń praw własności intelektualnej oraz przeprowadzać dokładne due diligence narzędzi AI, aby kontrolować źródła danych szkoleniowych. - Zobowiązania etyczne i zawodowe doradców
Niezależnie od gwałtownego rozwoju technologii, zobowiązania etyczne doradców prawnych czy podatkowych pozostają niezmienione w erze AI. Muszą oni tak budować swoje kompetencje i wdrażać metody realizacji usług, żeby nie naruszyć fundamentalnych zasad etyki zawodowej. Krytyczna kontrola dostarczanych klientom rezultatów, umiejętność bezpiecznego stosowania i doboru narzędzi AI czy nadrzędna zasada niezależności i nadrzędności tajemnicy zawodowej, to zagadnienia, nad którymi doradcy prawni czy podatkowi powinni skupić się szczególnie wobec gwałtownego rozwoju technologii AI.
Droga naprzód: odpowiedzialna integracja
Nowoczesny doradca prawny czy podatkowy może i powinien wdrażać narzędzia AI, jednocześnie zachowując zgodność z normami prawnymi i etycznymi. Wymaga to wdrożenia kompleksowych ram zarządzania, które obejmują:
- jasne polityki dotyczące odpowiednich przypadków użycia AI
- rygorystyczne procedury weryfikacji dla wszystkich treści generowanych przez AI
- zastosowanie najwyższej jakości procedur i środków do zapewnienia bezpieczeństwa i poufności danych
- stałe szkolenia i doskonalenie zawodowe, aby zapewnić personelowi zrozumienie zarówno możliwości, jak i ograniczeń AI.
Podchodząc do wdrażania i stosowania AI w sposób przemyślany, doradcy prawni i podatkowi mogą wykorzystać możliwości dawane przez rozwiązania technologiczne, jednocześnie zachowując podstawowe wartości zaufania, tajemnicy zawodowej i wysokiej jakości doradztwa. Jednocześnie ten proces nie może odbywać się bez posiadania odpowiedniej infrastruktury pozwalającej na bezpieczne wykorzystanie nowych rozwiązań.
AI w świecie podatków
W kontekście doradztwa podatkowego, AI może znacząco usprawnić procesy analizy podatkowej i planowania podatkowego. Zaawansowane algorytmy mogą identyfikować efektywne strategie podatkowe, analizować ryzyka związane z różnymi scenariuszami podatkowymi oraz przewidywać skutki zmian w przepisach podatkowych. Dzięki AI, doradcy podatkowi mogą szybciej i dokładniej identyfikować skutki podatkowe poszczególnych decyzji i działań.
Jednakże, podobnie jak w przypadku doradztwa prawnego, istnieją pewne ryzyka związane z wykorzystaniem AI w doradztwie podatkowym. Przede wszystkim, systemy AI muszą być regularnie aktualizowane, aby uwzględniać najnowsze zmiany w przepisach podatkowych oraz stanowiska organów podatkowych. Ponadto, doradcy podatkowi muszą zachować ostrożność, aby nie polegać wyłącznie na wynikach generowanych przez AI, ale również przeprowadzać własne analizy i weryfikacje.
- Skomplikowane transakcje podatkowe
Jednym z obszarów, w którym AI może się „pogubić”, są przykładowo skomplikowane transakcje połączenia spółek. Takie transakcje często wiążą się z wieloma złożonymi aspektami podatkowymi, które mogą być trudne do zrozumienia i prawidłowego zinterpretowania przez systemy AI. Na przykład, różne jurysdykcje mogą mieć odmienne przepisy dotyczące opodatkowania transakcji połączenia spółek, co może prowadzić do błędnych wniosków i nieprawidłowych rekomendacji podatkowych. W takich przypadkach, konieczna jest weryfikacja umożliwiająca dokładne przeanalizowanie sytuacji i zapewnienie zgodność z obowiązującymi przepisami. - Transakcje międzynarodowe
To obszar, w którym AI może napotkać szczególne trudności. Różne kraje mają różne przepisy podatkowe, a transakcje międzynarodowe mogą wiązać się z wieloma złożonymi aspektami, takimi jak podwójne opodatkowanie, przepisy dotyczące cen transferowych czy różnice w stawkach podatkowych. AI może mieć trudności z prawidłowym uwzględnieniem wszystkich tych czynników, co może prowadzić do błędnych rekomendacji podatkowych.
Ryzyka, ale i perspektywy związane z AI w doradztwie podatkowym
Jednym z ryzyk związanych z AI w doradztwie podatkowym jest możliwość wprowadzenia nieprawidłowych danych wejściowych. Systemy AI opierają się na danych, które są wprowadzane do ich algorytmów. Jeśli dane te są nieprawidłowe lub niekompletne, wyniki generowane przez AI mogą być błędne.
AI może mieć również trudności z uwzględnieniem kontekstu, który jest bardzo istotny w doradztwie podatkowym. Na przykład, AI może nie uwzględnić specyficznych okoliczności dotyczących danej transakcji, które mogą mieć wpływ na jej opodatkowanie.
Równocześnie AI oferuje ogromne możliwości poprawy efektywności i jakości usług doradczych. Jednakże zastosowanie tej technologii wymaga odpowiedzialnego podejścia i świadomości ryzyk związanych z jej wykorzystaniem. Zestawiając ze sobą korzyści i możliwości wynikające z zastosowania narzędzi AI, z obszarami ryzyka, które generuje ich wykorzystywanie – nie ulega wątpliwości, że sztuczna inteligencja nie może na obecnym etapie zastąpić pracy człowieka, zwłaszcza posiadającego znaczące doświadczenie zawodowe. Co więcej, w niewprawnych rękach użycie narzędzi AI może powodować więcej szkód niż przynosić korzyści.
Natomiast zastosowanie technologii AI przez doświadczonych doradców, posiadających przy tym umiejętności prawidłowego wykorzystywania narzędzi AI, daje znaczące synergie. W tym układzie nowa technologia znacząco zwiększa efektywność i jakość dostarczanych usług, a jednocześnie pozwala na kontrolowane i wyłączane kluczowych ryzyk. To właśnie to podejście, połączenie człowieka i technologii, daje najlepsze efekty.
O autorach:
Dagmara Leonik – radczyni prawna, doradczyni podatkowa, menedżerka w Zespole People Advisory Services Tax, EY Polska
Marcin Ręgorowicz – radca prawny, menedżer w Zespole Własności Intelektualnej, Technologii i Danych Osobowych w Kancelarii EY Law
