Technologie operacyjne (OT) – czyli systemy sterowania przemysłowego, automatyki i infrastruktury krytycznej – stały się filarem transformacji cyfrowej w przemyśle. Konwergencja OT z klasycznymi systemami IT nabiera tempa wraz z rozwojem Przemysłu 4.0. W efekcie polskie przedsiębiorstwa coraz intensywniej inwestują w automatyzację, Industrial IoT (IIoT) i cyberbezpieczeństwo OT, aby zwiększyć efektywność, konkurencyjność i odporność operacyjną swoich zakładów.
Wartość rynku OT w Polsce (2019–2024)
Polski rynek technologii operacyjnych dynamicznie rósł w ostatnich latach, niemal podwajając swoją wartość od 2019 do 2024 roku. Szacuje się, że w 2019 r. wartość krajowego rynku OT wynosiła ok. 6–7 mld zł, natomiast w 2024 r. sięga już ponad 13 mld zł, mimo okresowego spowolnienia w czasie pandemii. Tak znaczący wzrost – średnio ok. 15% rocznie – odzwierciedla rosnący popyt na rozwiązania automatyki przemysłowej, systemy SCADA/PLC, integrację IT/OT oraz usługi zabezpieczeń w środowiskach przemysłowych. Przykładowo, segment Przemysłowego Internetu Rzeczy (IIoT) w Polsce osiągnął w 2023 roku wartość ok. 10 mld zł, rosnąc o 20% rok do roku. Również krajowa branża automatyki i robotyki przemysłowej mocno się rozwinęła – działa w niej już ponad 210 firm, generujących łącznie ponad 9 mld zł przychodów rocznie. Wzrost rynku napędzany jest potrzebą zwiększania produktywności i redukcji kosztów: przedsiębiorstwa inwestują w OT, aby zwiększyć wydajność, precyzję i bezpieczeństwo procesów, ograniczyć błędy ludzkie oraz radzić sobie z niedoborem wykwalifikowanych pracowników.
Prognozy wartości rynku na 2025 i 2030
Perspektywy dla rynku OT w Polsce pozostają bardzo optymistyczne. Utrzymanie dwucyfrowego tempa wzrostu sugeruje, że w 2025 r. wartość tego rynku przekroczy 15–16 mld zł, a do 2030 r. może osiągnąć poziom 30 mld zł (czyli kolejne podwojenie skali). Prognozy te korespondują z trendami globalnymi – światowy rynek konwergencji IT/OT (obejmujący oprogramowanie OT i IT oraz sprzęt OT) wyceniono na 720 mld USD w 2023 r., a analitycy IoT Analytics przewidują jego wzrost o 8,5% rocznie, do poziomu ponad 1 bln USD w 2027 r.. Z kolei segment cyberbezpieczeństwa OT ma globalnie rosnąć nawet w tempie 15–25% rocznie, osiągając w 2030 r. wartość 80–120 mld USD. Polska – jako gospodarka nadrabiająca zaległości w automatyzacji – może utrzymać dwucyfrową dynamikę wzrostu OT także w bieżącej dekadzie. Warto zauważyć, że prognozy te zależą od wielu czynników, m.in. koniunktury przemysłowej, dostępności kadr inżynierskich oraz tempa wdrażania regulacji (np. dyrektywy NIS2 dotyczącej infrastruktury krytycznej). Niemniej, trend jest wyraźny: technologie operacyjne staną się coraz istotniejszą częścią rynku ICT w Polsce, a inwestycje w tym obszarze będą przyspieszać wraz z dojrzewaniem koncepcji Przemysłu 4.0.
Kluczowe trendy technologiczne w OT
Rozwój rynku OT stymulują zmiany technologiczne, które przeobrażają tradycyjne zakłady w nowoczesne, cyfrowe fabryki. Do najważniejszych trendów należą:
- Automatyzacja i robotyzacja produkcji: Polskie firmy produkcyjne intensywnie wdrażają automatykę, roboty przemysłowe i systemy sterowania, aby sprostać konkurencji. Automatyzacja podnosi wydajność i jakość – „przedsiębiorstwa poszukując sposobów na minimalizację błędów ludzkich i zwiększenie produktywności, wdrażają rozwiązania takie jak robotyka, AI czy systemy oparte na IoT”. Mimo postępów, poziom robotyzacji w Polsce wciąż jest niski na tle świata (tylko 52 roboty na 10 tys. pracowników przemysłu vs. 397 w Niemczech), co oznacza ogromny potencjał dalszego wzrostu. Trend automatyzacji będzie więc długo utrzymywał wysoką dynamikę, zwłaszcza że rosnące koszty pracy i niedobory kadr zmuszają firmy do inwestowania w roboty i automatyczne linie produkcyjne.
- Przemysłowy Internet Rzeczy (IIoT): Coraz więcej urządzeń i maszyn w fabrykach jest wyposażanych w czujniki i moduły komunikacji, tworząc sieć IIoT. Zbieranie i analiza danych z produkcji w czasie rzeczywistym umożliwia optymalizację procesów, predictive maintenance i poprawę zarządzania zasobami. IIoT to najszybciej rosnący segment Przemysłu 4.0 – już dziś odpowiada za ok. 20% globalnego rynku Industry 4.0. W Polsce wydatki na IoT rosną dwucyfrowo (mimo spowolnienia do 14% wzrostu w 2024) i coraz szersze zastosowania IIoT widać m.in. w energetyce (smart grid, liczniki), przemyśle spożywczym czy logistyce. Według Allied Market Research, do 2030 r. globalny rynek IIoT może osiągnąć astronomiczną wartość 1,5 bln USD, co pokazuje skalę trendu.
- Sztuczna inteligencja i analityka danych: AI i uczenie maszynowe coraz śmielej wkraczają do środowisk OT. Algorytmy AI analizują strumienie danych z czujników, dzięki czemu fabryki mogą realizować zaawansowaną analitykę, automatyczne korekty parametrów i predykcyjne utrzymanie ruchu. Integracja AI/ML z systemami automatyki daje nowe możliwości diagnostyki, konserwacji predykcyjnej i wsparcia decyzji – np. modele uczące się przewidują awarie maszyn, optymalizują zużycie energii czy nawet sterują robotami w sposób adaptacyjny. W efekcie fabryki stają się bardziej inteligentne i autonomiczne, wpisując się w koncepcję Smart Factory. Ten trend będzie się nasilał – dość wspomnieć, że globalny rynek AI w obszarze bezpieczeństwa (w tym OT) ma wzrosnąć z 15 mld USD w 2021 do 135 mld USD w 2030 r.. Polska nie pozostaje w tyle – rodzime firmy eksperymentują z wizją „cyfrowych bliźniaków” linii produkcyjnych i wykorzystaniem AI do optymalizacji procesów.
- Integracja środowisk IT/OT: Zanikanie podziału między systemami IT a OT to kolejny megatrend. Tradycyjnie systemy operacyjne (np. sterowanie produkcją) były odseparowane od IT, ale teraz – w dobie potrzeb szybkiej informacji – coraz częściej się je łączy. “Podłączanie systemów OT do sieci IT z jednej strony zwiększa ich efektywność, ale z drugiej zwiększa ryzyko cyberataków”. Konwergencja IT/OT umożliwia integrację danych z hali produkcyjnej z systemami biznesowymi (ERP, chmura), co daje holistyczny wgląd w operacje firmy i nowe możliwości optymalizacji. Według raportu IoT Analytics, integracja tych światów to już strategiczna konieczność dla firm dążących do transformacji cyfrowej. Globalnie skumulowany rynek rozwiązań IT/OT jest ogromny, co podkreślają wyliczenia – ponad 720 mld USD w 2023 r.. W Polsce integracja postępuje na razie w wybranych sektorach (np. smart grid w energetyce, gdzie systemy SCADA łączy się z centrami danych – energia to główny motor popytu na SCADA). Jednak wyzwaniem pozostaje połączenie odmiennych kultur pracy zespołów IT vs. inżynierów OT oraz modernizacja starszych instalacji przemysłowych, które często działają w izolacji od sieci. Integracja wymaga więc specjalistycznych kompetencji i przemyślanej strategii, ale oferuje wymierne korzyści – spójne zarządzanie infrastrukturą i dostęp do danych operacyjnych w czasie rzeczywistym. Dla integratorów i dostawców technologii to także szansa poszerzenia oferty – producenci rozwiązań IT intensywnie adaptują swoje systemy do specyfiki OT.
- Cyberbezpieczeństwo OT: Rosnąca cyfryzacja przemysłu sprawia, że ochrona systemów OT przed cyberatakami jest priorytetem. Środowiska produkcyjne mają inną specyfikę niż klasyczne IT – tutaj awaria z powodu ataku może zatrzymać linię produkcyjną czy zagrozić bezpieczeństwu ludzi. Niestety ataków przybywa lawinowo: w 2022 liczba cyberincydentów na urządzenia OT wzrosła z 20 do 120 mln, a w Polsce incydenty ransomware wymierzone w przemysł wzrosły sześciokrotnie w ostatnim czasie. Kluczowe trendy w bezpieczeństwie OT to model Zero Trust (już 58% firm wdraża Zero Trust w OT w 2024 r., wobec 21% w 2022) oraz segmentacja sieci (zamykanie krytycznych urządzeń w mikro-strefach, by utrudnić rozprzestrzenianie się ataku). Pojawiają się dedykowane rozwiązania typu ICS/OT monitoring, wykrywające anomalie w sieciach przemysłowych bez zakłócania procesu technologicznego. Niestety wiele zakładów nadal opiera się na przestarzałych systemach sterowania, które mają znane luki i brak aktualizacji. Brak pełnej widoczności aktywów OT oraz stosowanie własnościowych, nieszyfrowanych protokołów komunikacji to kolejne problemy. W odpowiedzi firmy zwiększają inwestycje w zabezpieczenia: według szacunków polski rynek rozwiązań cyberbezpieczeństwa (w tym OT) to już ok. 2,5–3 mld zł w 2024 r.. Regulacje prawne również wymuszają postęp – dyrektywa NIS2 w UE, standardy ISA/IEC 62443 czy ustawy krajowe obligują operatorów infrastruktury do wdrożenia zaawansowanych środków ochrony. To wszystko sprawia, że segment zabezpieczeń OT będzie jednym z najszybciej rosnących obszarów rynku (dwucyfrowo w skali roku), choć wciąż brakuje specjalistów – jedynie 9% profesjonalistów IT/automatyki skupia się wyłącznie na ochronie ICS/OT, co oznacza potrzebę intensywnych szkoleń kadr.
Dynamika wzrostu i główne sektory popytu
Średnioroczna dynamika wzrostu polskiego rynku OT w latach 2019–2024 wyniosła szacunkowo ok. 15% (CAGR) – to tempo wyższe niż w przypadku całego rynku ICT. Wzrost był napędzany przede wszystkim popytem w trzech sektorach pionowych: przemyśle wytwórczym, energetyce oraz transporcie i logistyce.
- Przemysł (produkcja): Od lat stanowi największą część wydatków na OT – szacuje się, że sektor produkcyjny generuje ok. 18–20% popytu na rozwiązania IIoT. To w fabrykach instaluje się najwięcej robotów i systemów sterowania. Polska ma silny przemysł motoryzacyjny, spożywczy, chemiczny – wszystkie te branże inwestują w automatyzację linii, czujniki IoT i systemy MES/SCADA do nadzorowania produkcji. 2021 rok przyniósł boom inwestycyjny (ponad 3300 robotów zainstalowanych, +56% r/r), jednak kolejne lata (2022–2023) przyniosły chwilowe spowolnienie robotyzacji (spadki dostaw robotów o kilkanaście procent) z powodu zakłóceń łańcuchów dostaw i niepewności gospodarczej. Mimo tego, długofalowo przemysł będzie nadal inwestował – aby dogonić konkurencję, polskie fabryki muszą automatyzować się szybciej, szczególnie że utrzymanie się na globalnym rynku wymaga automatyzacji i robotyzacji produkcji. Można oczekiwać, że wraz z poprawą koniunktury i napływem funduszy (np. KPO, fundusze UE na transformację przemysłu), nakłady przemysłu na OT znów wejdą na ścieżkę wzrostu.
- Energetyka i utilities: Sektor energetyczny jest kluczowym motorem popytu na rozwiązania OT, zwłaszcza systemy SCADA, sieci przemysłowe i zabezpieczenia infrastruktury krytycznej. Automatyzacja sieci elektroenergetycznych (smart grid) oraz modernizacja infrastruktury gazowej czy wodociągowej wymaga zaawansowanych systemów OT. Według analityków to właśnie branża energetyczna będzie głównym katalizatorem popytu na systemy SCADA do 2024 r. – rosnące inwestycje w inteligentne sieci i stacje transformatorowe przekładają się na konieczność monitorowania tysięcy urządzeń w terenie. W Polsce wyzwania związane z transformacją energetyczną (OZE, rozproszona energetyka) jeszcze zwiększą zapotrzebowanie na OT – systemy automatyki do zarządzania siecią, magazynami energii czy farmami PV/Wiatraków. Ponadto energetyka, jako infrastruktura krytyczna, inwestuje mocno w cyberbezpieczeństwo OT – wymagane przepisami NIS i kluczowe wobec nasilonych cyberataków na sektor energetyczny w regionie.
- Transport i logistyka: Automatyzacja i OT odgrywają rosnącą rolę w transporcie – od sterowania ruchem kolejowym i miejskim, przez systemy lotniskowe, po inteligentne magazyny i centra logistyczne. Transport i logistyka należą do najszybciej rosnących odbiorców IIoT, z prognozowanym wzrostem wydatków nawet +26% r/r w skali globalnej. W Polsce widzimy to na przykładzie modernizacji kolei (nowe systemy sterowania ruchem pociągów, czujniki na torach), rozwoju infrastruktury drogowej (systemy zarządzania ruchem, ITS) czy automatyzacji magazynów w e-commerce. Firmy logistyczne wdrażają czujniki IoT do śledzenia łańcucha dostaw i pojazdów, natomiast porty inwestują w systemy OT zwiększające przepustowość. Cyfryzacja łańcuchów dostaw (magazyny autonomiczne, pojazdy AGV, roboty sortujące) dodatkowo nakręca popyt na OT w logistyce. Ten sektor dynamicznie rośnie wraz z boomem zakupów online i potrzebą efektywnej dystrybucji towarów.
Warto podkreślić, że poza wymienionymi, istotnymi odbiorcami technologii OT są też m.in. sektor spożywczy (wiele linii produkcji żywności już jest silnie zautomatyzowanych), sektor wydobywczy (kopalnie wdrażają systemy OT dla bezpieczeństwa i kontroli) oraz sektor ochrony zdrowia (automatyka HVAC i zasilania w szpitalach, urządzenia IoT medyczne). Nawet samorządy inwestują w miejskie systemy IoT (inteligentne oświetlenie, monitoring środowiska), co również wchodzi w szeroko rozumiany obszar OT.
Ogólnie rzecz biorąc, popyt na OT w Polsce ma charakter wielosektorowy, ale to przemysł, energetyka i transport stanowią fundament i będą odpowiadać za największą część wzrostu rynku w nadchodzących latach. Każdy z tych sektorów kieruje się nieco innymi motywacjami – przemysł produktywnością i brakiem kadr, energetyka niezawodnością sieci i transformacją ekologiczną, transport efektywnością i bezpieczeństwem – jednak wspólnym mianownikiem jest zwrot ku technologiom operacyjnym jako rozwiązaniu strategicznych wyzwań.
Przyszłość rynku OT – wnioski i rekomendacje dla kadry IT
Polski rynek technologii operacyjnych wchodzi w fazę dojrzałego wzrostu. Jak pokazano, do 2030 r. możemy spodziewać się dalszego dynamicznego rozwoju, a OT stanie się stałym punktem agendy inwestycyjnej wielu firm. Dla kadry zarządzającej IT i biznesem oznacza to konieczność podjęcia szeregu działań strategicznych:
1. Przyspieszenie konwergencji IT/OT: Dzisiejsze przedsiębiorstwa nie mogą już sobie pozwolić na silosy – systemy IT (np. ERP, analityka) muszą płynnie współpracować z systemami OT na produkcji. Integracja tych środowisk powinna stać się elementem strategii cyfrowej firmy. Należy przygotować plan połączenia danych operacyjnych z systemami biurowymi, co umożliwi uzyskanie nowych korzyści biznesowych z analizy danych produkcyjnych w szerszym kontekście. Kierownictwo IT musi jednak pamiętać, że integracja IT/OT wymaga kompromisów i specjalistycznych kompetencji – warto inwestować w szkolenia zespołów oraz współpracę z integratorami posiadającymi doświadczenie w obu obszarach. Firmy, które jako pierwsze skutecznie zintegrują OT z IT, zyskają przewagę w postaci sprawniejszej operacji i szybszego dostępu do informacji z “podłogi fabryki”.
2. Inwestycje w bezpieczeństwo i odporność OT: Każda inicjatywa transformacji przemysłowej musi iść w parze ze wzmocnieniem cyberbezpieczeństwa. Ryzyko cyberataków na infrastrukturę operacyjną jest realne i rośnie – głośne incydenty (jak atak ransomware na Colonial Pipeline) pokazały konsekwencje dla infrastruktury krytycznej. Menedżerowie powinni założyć, że ich środowiska OT prędzej czy później staną się celem ataku, zwłaszcza jeśli zostaną podłączone do sieci IT. Zalecane jest wdrożenie modelu Zero Trust w obszarze OT – traktowanie każdego dostępu i urządzenia jako potencjalnie wrogiego, segmentacja sieci i silna kontrola dostępu. Konieczne jest także zapewnienie widoczności aktywów OT – inwestycja w systemy monitorowania sieci przemysłowych, które potrafią wykryć nietypowe zachowania urządzeń, zanim dojdzie do awarii lub sabotażu. Kierownictwo powinno również dbać o opracowanie planów ciągłości działania (BCP/DR) uwzględniających przestoje technologii OT, a także spełnić wymogi regulacyjne (audyt zgodności z NIS2, implementacja norm bezpieczeństwa). Budżety na cyberbezpieczeństwo OT będą musiały rosnąć – ale jest to inwestycja niezbędna dla ochrony ciągłości produkcji i reputacji firmy.
3. Rozwój kompetencji zespołów i kultura współpracy: Niedobór ekspertów OT security oraz inżynierów automatyków zaznajomionych z IT to bariera, z którą już dziś borykają się firmy. Menedżerowie powinni więc inwestować w podnoszenie kwalifikacji obecnej kadry – np. szkoląc automatyków z zakresu cyberbezpieczeństwa i sieci, a specjalistów IT – z podstaw działania systemów przemysłowych. Warto rozważyć tworzenie wspólnych zespołów IT/OT lub przynajmniej mechanizmów stałej współpracy między tymi departamentami, aby przełamywać „tradycyjne silosy organizacyjne”. Budowanie kultury, w której specjaliści IT rozumieją priorytety produkcji (ciągłość, bezpieczeństwo fizyczne), a inżynierowie OT – zasady cyberhigieny i procedury IT, jest kluczowe. Luka kadrowa może być częściowo uzupełniana poprzez współpracę z zewnętrznymi dostawcami usług zarządzanych (MSSP), którzy oferują np. monitorowanie SOC dla OT czy zarządzanie sieciami przemysłowymi – to jednak nie zastąpi wewnętrznej świadomości i kompetencji. Dlatego liderzy IT powinni uwzględnić w planach personalnych dedykowane role związane z OT (np. OT Security Officer lub Inżynier ds. systemów OT).
4. Planowanie długoterminowe i innowacje: Myśląc o przyszłości, kadra zarządzająca powinna już teraz brać pod uwagę nowe fale technologiczne na horyzoncie, takie jak Przemysł 5.0, rozszerzona rzeczywistość (AR) w fabrykach, czy wykorzystanie technologii digital twin do symulacji procesów. Choć koncepcje te dopiero raczkują, inwestycje w OT są z natury długookresowe – cykl życia systemów przemysłowych to często 10–15 lat. Dlatego decyzje podejmowane dziś (np. wybór platformy automatyki czy standardu komunikacyjnego) zaważą na zdolności firmy do implementacji kolejnych innowacji za dekadę. Menedżerowie powinni projektować architekturę OT otwartą na przyszłą rozbudowę, zgodną ze standardami (to ułatwi integrację nowych modułów AI/IIoT w przyszłości). Równie ważne jest pilotowanie innowacji – np. uruchamianie programów proof-of-concept dla AI w utrzymaniu ruchu czy 5G w fabryce – tak, aby organizacja uczyła się nowych technologii zanim staną się one mainstreamem.
Rozwój rynku OT w Polsce przyspiesza, co odzwierciedla transformację przemysłu w kierunku nowoczesnych, zautomatyzowanych i inteligentnych operacji. Dane historyczne wskazują na silny wzrost wartości rynku, a prognozy sugerują kontynuację tej tendencji w kolejnych latach. Kluczowe trendy – od automatyzacji, przez IIoT i AI, po integrację IT/OT i cyberbezpieczeństwo – wyznaczają kierunek, w którym podążają przedsiębiorstwa dążące do zwiększenia efektywności i odporności. Dla menedżerów IT i decydentów technologicznych oznacza to konieczność aktywnego zaangażowania się w projekty OT: łącząc kompetencje IT i OT, inwestując w bezpieczeństwo, szkolenia oraz innowacje, aby w pełni wykorzystać szanse związane z rewolucją przemysłową 4.0 (a w przyszłości 5.0). Polski przemysł stoi przed ogromną szansą – właściwe decyzje podjęte dziś zadecydują o tym, czy rodzime firmy znajdą się w awangardzie nowej ery technologii operacyjnych, czy pozostaną jedynie jej biernym odbiorcą.
