Jak wynika z najnowszego raportu komórki ONZ, jeżeli chodzi o innowacyjność, od lat stoimy w miejscu. W najnowszej edycji za 2022 r. Polska zajęła 38. miejsce na 132 sklasyfikowane kraje. To kolejny rok z rzędu, gdy zamykamy czwartą dziesiątkę prestiżowego rankingu GII.
Horyzont Europa i Sieć Badawcza Łukasiewicz to olbrzymie wsparcie dla nadwiślańskich innowacji. Na stole leżą miliony, jak nie miliardy złotych, które są w zasięgu rodzimych pomysłodawców. Jednak bezpośrednich efektów jeszcze nie widać, o czym świadczy najnowsze wydanie prestiżowego rankingu GII (Globalny Indeks Innowacji), którego autorem jest WIPO (Światowa Organizacja Własności Intelektualnej), wyspecjalizowana komórka Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Kryzys twórczy
Ranking GII wykorzystywany jest zarówno przez rządy, jak i prywatnych inwestorów, którzy dzięki niemu są w stanie ocenić potencjał i atrakcyjność danego regionu. Dlatego informacja o tym, że Polska – kolejny rok z rzędu – nie odnotowała progresu, może niepokoić. Szczególnie że przed nami znalazły się inne kraje z naszego regionu, jak Bułgaria, Słowenia, Czechy czy Węgry.
Na 132 państwa, które zostały uwzględnione w rankingu, Polska zajęła 38. miejsce. W poprzednich edycjach były to odpowiednio lokaty: 40, 38 i 39. Biorąc pod uwagę szczegółowe oceny, składające się na finalny wynik, najgorzej wypadliśmy pod kątem instytucji wspierających innowacje (65. miejsce). Zaś naszą silną stroną są bez wątpienia kapitał ludzki i badania, które sklasyfikowano na 36 pozycji. Liderem zestawienia została… Szwajcaria. Ich plecy oglądają Stany Zjednoczone i Szwecja. Całe zestawienie zamyka zaś Gwinea.
Spójrzmy na wskaźnik, który może nam coś powiedzieć o poziomie innowacyjności, tj. na liczbę zgłoszeń patentowych… W 2021 r. polskie instytuty, uczelnie i przedsiębiorstwa złożyły do Europejskiego Urzędu Patentowego (EPO) 539 zgłoszeń patentowych. To niewiele więcej niż jedna szwajcarska firma – ABB, technologiczny gigant, złożył 522 zgłoszeń patentowych. To liczba nieosiągalna dla jakiegokolwiek polskiego podmiotu (najwięcej zgłoszeń miała Politechnika Śląska – 11). Na pocieszenie dodajmy, że w patentowej aktywności szwajcarskiej firmy ma swój udział centrum badawcze ABB w Krakowie. Polscy naukowcy współpracowali m.in. przy tworzeniu inteligentnego czujnika, mierzącego cyfrowo parametry silników elektrycznych.
“Z perspektywy biznesu innowacje to filar, na którym budowana jest przewaga konkurencyjna. Własne zasoby i strategia to jedno, ale istotna jest również współpraca z podmiotami zewnętrznymi, jak instytuty badawcze czy uczelnie, rozwijanie tej współpracy i długoletni pomysł na nią. Wiele innowacji wdrażamy też wspólnie z naszymi klientami, w przypadku inteligentnego czujnika np. z jedną z firm ubezpieczeniowych, która chciała oferować ubezpieczonym technologie monitoringu ograniczające ryzyko awarii urządzeń i maszyn. Innowacje nie są – i nie mogą być – więc zamknięte pod jednym dachem. A w Polsce często niestety tak się dzieje.”
Robert Szczotka, dyrektor biznesu Systemów Napędowych ABB w Polsce
Biznes domem innowacji
Czynnikiem, który utrudnia rozwój innowacji w Polsce, są o wiele mniejsze środki, jakimi dysponują małe i średnie firmy czy też instytucje wspierające rozwój innowacji, a także brak długoletniej kultury ukierunkowanej na działania B+R. W wyniku tych oczywistych ograniczeń skłonność do ryzyka jest o wiele mniejsza. Raport VMware wykazał, że 65 proc. organizacji obawia się przechowywania danych, które mogłyby pomóc w wypełnieniu luki innowacyjno-wykonawczej, ze względu na kwestie zgodności, regulacji i lokalnych przepisów.
Ogólnie, wg danych GUS, na badania i rozwój przeznaczyliśmy w 2020 r. 32,4 mld PLN, co stanowi 1,39 proc. całego PKB. To wynik ponad dwukrotnie słabszy niż liderujących w Europie Szwedów i Belgów (oba 3,5 proc.), a także Austriaków (3,2 proc.) i Niemców (3,1 proc.).
Dziś ciężar pobudzania kreatywności w Polakach spoczywa na barkach przedsiębiorców. Biznes wydał w 2020 roku 20,4 mld PLN na prowadzenie prac badawczo-rozwojowych, czyli 62,8 proc. sumy nakładów krajowych. Jednak w firmach wciąż drzemią olbrzymie rezerwy, uważa ekspert ABB.
“Wielu menedżerów postrzega strategię innowacyjności w swojej firmie jak każdy inny projekt wdrożeniowy. Zadają pytania: “jaki będzie zwrot z inwestycji?”, “jakie efekty przyniesie?”, a nastawienie powinno być zupełnie inne. Powinniśmy skupić się na tym, co możemy stracić, rezygnując z długofalowej strategii innowacji i traktować ją holistycznie, czyli w odniesieniu do całej naszej działalności – tak wewnętrznych struktur, jak i tworzonych produktów. Błędem jest też postrzeganie jej w kategoriach czasu, oznaczając wyraźny start i koniec, powinna ona mieć charakter ciągły i ewolucyjny.”
Robert Szczotka
Pobudzanie kreatywności
Zbudowanie samej świadomości potrzeby innowacji to jeszcze za mało, by myśleć o sukcesie. Do tego potrzebne są odpowiednie narzędzia – np. potężna chmura obliczeniowa, która pomoże zrealizować skomplikowane analizy czy pojemne serwery, na których można trzymać zgromadzone dane, a nawet środowisko pracy, które nikogo nie wartościuje i nie ogranicza ze względu na miejsce przebywania.
Może się przeliczyć ten, kto wierzy, że dzięki wywołanej pandemią fali cyfryzacji, wkrótce to się zmieni. Kryzys energetyczny, inflacja, wojna – wszystko to mogło wpłynąć na ostatnie wyniki badania CBM Indicator i Konfederacji Lewiatan. Okazuje się, że dwa na trzy przedsiębiorstwa (65 proc.) planują wstrzymanie inwestycji lub planów rozwoju firmy w najbliższym roku.
“Dodajmy do tego, że już mniej niż połowa zgłoszeń do EPO pochodzi z Europy, 25 proc. pochodzi ze Stanów Zjednoczonych, a reszta to kraje azjatyckie, których udział w liczbie zgłoszonych patentów rośnie z roku na rok. Stagnacja w otoczeniu, w którym nasi konkurenci idą do przodu, to najlżejsza z kar, jaka może nas spotkać, gdy rozwojowi powiemy “nie”. Istnieje wiele przykładów znanych firm, które swego czasu mogliśmy uznać za potęgi rynkowe, a które stroniły od innowacji, ufały przyzwyczajeniom konsumentów i źle odczytywały nastroje rynkowe. W konsekwencji prawie z tego rynku zniknęły.”
Robert Szczotka