Trwająca już dwa lata pandemia COVID–19 wpłynęła bez wyjątku na nas wszystkich. Wywołany przez nią niespotykany dotąd kryzys odcisnął piętno na światowych gospodarkach, a ze skutkami tego załamania będziemy mierzyć się jeszcze długo. Polską branżę chemiczną czeka niełatwy czas – przed nami szereg regulacji, których realizacja wymagać będzie wysiłku. Musimy sprostać potężnym wyzwaniom związanym z transformacją ekologiczną – chemia jest bowiem jedną z najważniejszych branż, bez których Europa nie zrealizuje ambitnych, „zielonych” celów.
Zielona transformacja
Branża chemiczna, jako jedna z najbardziej innowacyjnych gałęzi przemysłu, będzie pełnić w procesie wspomnianej transformacji ekologicznej fundamentalną rolę i dołączyła do głównych graczy w projektowaniu wszelkich prośrodowiskowych rozwiązań. Produkty chemiczne, jako kluczowe dla rozwoju nowych narzędzi, procesów, urządzeń oraz niezbędne do istnienia różnych branż, sprawiają, że sektor chemiczny będzie napędem przemian, przed którymi stoi obecnie cała dążąca do osiągnięcia neutralności klimatycznej Europa.
Jednym z narzędzi Unii Europejskiej mających urealnić dążenie osiągnięcia celów klimatycznych jest przyjęty w połowie lipca ubiegłego roku Pakiet „Fit for 55”, który stanowi bazowy element koncepcji Europejskiego Zielonego Ładu. Wiele z tzw. wniosków ustawodawczych Pakietu w sposób znaczący wpłynie na funkcjonowanie całego europejskiego, w tym polskiego, przemysłu chemicznego, który będzie musiał zmierzyć się z nowymi wyzwaniami. Realizowane i kolejne planowane inwestycje Polskiej Chemii[1] są odpowiedzią na idee dotyczące zrównoważonego rozwoju i unijne plany zmierzające ku dekarbonizacji.
Ambitne cele w zakresie nieskoemisyjności, jednego z głównych elementów Europejskiego Zielonego Ładu, powodują, że chemia stanie się jednym z kluczowych graczy w projektowaniu wszelkich „zielonych” rozwiązań. Coraz więcej mówi się o pozyskiwaniu energii z odnawialnych źródeł, a to przecież chemia tworzy już dziś podstawowe elementy potrzebne do budowy paneli słonecznych czy turbin wiatrowych. W związku z ambitnymi celami Unii Europejskiej w zakresie dekarbonizacji przedsiębiorcy zaczynają zwracać oczy także ku inwestycjom w małe reaktory jądrowe (tzw. SMR), a temat ten z pewnością będzie obecny w dyskursie publicznym w kolejnych miesiącach.
Bruksela wielki potencjał na drodze do neutralności klimatycznej dostrzega w wodorze – nazywanym „paliwem przyszłości”. Unia Europejska planuje przeznaczyć w ramach różnego rodzaju mechanizmów finansowania nawet do 400 mld euro na projekty wodorowe do 2050 roku. Chemia jest głównym producentem wodoru i to jej rozwiązania będą wpływać na rozwój wodorowych technologii, w których Unia Europejska upatruje jednego z ważniejszych sposobów realizację założeń zielonej transformacji. Przemysł chemiczny odegra w „wodorowej rewolucji” kluczową rolę – nie tylko w opracowywaniu rozwiązań, lecz także w ich wdrażaniu.
O wodorze mówi się obecnie bardzo wiele, ale „gazem przyszłości” jest również biometan. Jego stosowanie nie wymaga tak dużych zmian infrastrukturalnych – może być wtłaczany do istniejących sieci gazowych, dlatego myśląc o dekarbonizacji, nie można o nim zapominać. Ponadto rozwój biometanu wpisuje się także w model gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ) – do jego produkcji wykorzystuje się m.in. odpady organiczne z produkcji rolnej.
Przemysł chemiczny w upowszechnianiu gospodarki o obiegu zamkniętym odgrywa zasadniczą rolę. Sektor stanowi centralny punkt, będąc zarówno jako producentem produktów, jak i liderem w procesach ich recyklingu. W najbliższej przyszłości polski przemysł chemiczny czekają również wyzwania związane m.in. z wdrażaniem unijnej dyrektywy SUP (ang. Single Use Plastics) w zakresie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, a także kwestie dotyczące rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) dla produktów opakowaniowych.
Wyzwaniem będzie również jeszcze większa zrównoważoność produktów chemicznych, choć już nie od dziś branża stara się w jak największym stopniu wypełniać oczekiwania społeczeństwa i minimalizować negatywny wpływ chemikaliów na środowisko. Unijna strategia w zakresie chemikaliów na rzecz zrównoważonego rozwoju niesie za sobą wiele wyzwań dla sektora chemicznego i jest szeroko komentowana w całej Europie – szczegółowej analizy jej wpływu na branżę, w obszernym raporcie, dokonał Cefic (Europejska Rada Przemysłu Chemicznego).
Rok 2022 będzie czasem wytężonych prac Komisji Europejskiej – pod koniec każdego roku przedstawia ona plan przyszłych prac, dotyczący najważniejszych działań i zobowiązań politycznych. Mimo iż w 2021 r. zostało już przedstawionych wiele kluczowych dokumentów określających kierunek działań UE, to w planach na najbliższe 12 miesięcy znajdują się liczne inicjatywy, na które warto zwrócić uwagę, m.in. w zakresie energii, klimatu, czy cyfryzacji. Plan prac Komisji został szczegółowo omówiony przez Klaudię Kleps, Koordynator Pionu Rzecznictwa i Legislacji, Senior Ekspert PIPC, w artykule opublikowanym w Magazynie „Polska Chemia” (nr 3/2021).
Innowacje i nowoczesne technologie
Przemysł chemiczny, podobnie jak inne sektory gospodarki, jest kształtowany przez światowe trendy, a obecnie jednym z najważniejszych jest innowacyjność. Polska branża chemiczna, będąc jedną z najbardziej postępowych, wyznaczając trendy w całym przemyśle, stawia na nowoczesne technologie. Ma to ogromne znaczenie również w kontekście wspomnianej wcześniej transformacji ekologicznej. Branża już opracowuje i będzie wdrażać najnowocześniejsze rozwiązania, realizując założenia Europejskiego Zielonego Ładu i przytoczonego Pakietu Fit for 55.
Sektor ma świadomość, że transformacja cyfrowa, w długoterminowej perspektywie, pomoże zmaksymalizować zyski i zwiększyć bezpieczeństwo, a przemysł 4.0 i związane z nim innowacje nie są już odległym trendem przyszłości. Dla części przedsiębiorstw już teraz stanowią codzienność działań, a dla pozostałych bardzo szybko mogą stać się jednym z kluczowych elementów strategicznego rozwoju.
Dla wielu firm silnym impulsem ku innowacyjności jest konieczność dostosowania do wymogów regulacyjnych, zwłaszcza w obszarze środowiskowym, podyktowana m.in. wytycznymi wynikającymi z założeń ekologicznej transformacji. Sektor chemiczny jest jednym z najintensywniej korzystających z nowoczesnych, innowacyjnych rozwiązań, a jednocześnie stoi przed licznymi wyzwaniami związanymi z ich wprowadzaniem.
Zielona transformacja i jej cele w sposób oczywisty powiązane są z nowoczesnymi technologiami – oba te obszary są od siebie zależne i przenikają się wzajemnie. Polska Chemia, jako branża odpowiedzialna środowiskowo i społecznie, realizuje szereg inwestycji w odpowiedzi na potrzeby i wymogi nowoczesnego, współczesnego świata.
Dialog i wsparcie
W skali kraju Polska Chemia nie od dziś jest swoistym „przemysłem przemysłów”. To ogromny multisektor o fundamentalnym znaczeniu w dzisiejszym świecie, a jego odbudowa po kryzysie wywołanym przez pandemię COVID-19 jest niezbędna dla poprawienia kondycji całej gospodarki i jej dalszego rozwoju. W sektorze chemicznym tkwi ogromny potencjał, który wymaga odpowiedniego wsparcia. Pogodzenie celów ekologicznych z codziennym funkcjonowaniem branży nie będzie proste. Stoimy przed koniecznością przebudowy całej europejskiej gospodarki – jako przemysł chemiczny bierzemy udział w tej transformacji.
Spoglądając w przyszłość, sektor chemiczny, który został oficjalnie uznany w ogłoszonej w czerwcu 2021 r. Polityce Przemysłowej Polski za strategiczny dla polskiej gospodarki, powinien otrzymać konkretną, realną pomoc w zakresie niwelowania gwałtownych zmian, czy to spowodowanych regulacjami (krajowymi lub unijnymi), czy wzrostem kosztów energii, z którą – będąc branżą energochłonną – musi się stale mierzyć. Biorąc pod uwagę szereg stawianych przed sektorem wymogów związanych z ekologiczną transformacją, która jest niezwykle kosztowna, do wszelkich tworzonych regulacji należy podchodzić w sposób szczególny i odpowiedzialny.
Kluczowa będzie zatem kwestia wypracowania – w dialogu z krajową administracją – rozwiązań, które będą wspierać różnego rodzaju przedsięwzięcia branży, w tym innowacje i inwestycje. Stanowiłoby to realną pomoc i odpowiedź na potrzeby w zakresie opracowywania nowych produktów, technologii odpowiadających na wyzwania związane, np. z gospodarką obiegu zamkniętego, transformacją energetyki czy też z rozwijaniem technologii wodorowych. Powołany w 2021 r., dzięki wielomiesięcznym staraniom PIPC, Parlamentarny Zespół ds. Przemysłu Chemicznego, będzie polem do aktywnej współpracy branży i dialogu z administracją w zakresie umacniania konkurencyjności sektora i wypracowywania rozwiązań odpowiadających jego potrzebom.
Podsumowując, rok 2022 z pewnością będzie dla Polskiej Chemii czasem reakcji i decyzji na temat tego, jaki – jako branża – obierze kierunek, by utrzymywać i wzmacniać konkurencyjność, tak, aby stojące przed nią wyzwania móc przekuć w szanse i możliwości dalszego rozwoju.
Materiał opracowany przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego
[1] Pisownia wyrażenia „Polska Chemia” wielkimi literami to celowo stosowany przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego zabieg jako synonim dla polskiego przemysłu chemicznego i polskiej branży chemicznej. Sformułowanie „Polska Chemia” stanowi także element wielu kluczowych projektów realizowanych przez PIPC, np. Kampania Polska Chemia, Godło Polska Chemia (znak zastrzeżony) Magazyn Polska Chemia, Kongres Polska Chemia.