W wyniku wojny na Ukrainie temat zatrudniania cudzoziemców i prowadzenia przez nich firm w Polsce stał się niezwykle aktualny. Warto jednak wiedzieć, że w tej kwestii obowiązują w naszym kraju konkretne, szczególny przepisy prawa. W jaki sposób i na jakich zasadach obcokrajowiec może założyć legalną działalność na terenie RP?
Prowadzenie działalności gospodarczej – dostępne formy
W Polsce można prowadzić działalność gospodarczą w kilku formach, które przewiduje prawo. Wiele osób wybiera jednoosobową działalność gospodarczą, która podlega wpisowi do CEIDG. Poza tym przedsiębiorcy mogą zdecydować się na formę jednoosobowej spółki kapitałowej prawa handlowego, np. prostej spółki akcyjnej lub spółki z o.o. Jeśli jednak w konkretnym biznesie będzie uczestniczyć więcej niż jeden przedsiębiorca, to można założyć spółkę osobową lub kapitałową, np. spółkę komandytową, jawną, czy spółkę z o.o.
Nie ma wątpliwości, że przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w dowolnej formie, muszą mieć pełną zdolność do czynności prawnych. Cudzoziemcy posiadają najczęściej zdolność do czynności prawnych – jednak czy w takim przypadku również mogą prowadzić firmę na terytorium RP? Jeśli tak, to jakie zasady ich obowiązują?
Czy obcokrajowiec może założyć firmę w Polsce?
Ze względu na postępującą globalizację oraz powszechne, międzynarodowe stosunki gospodarcze, nikogo nie dziwi fakt, iż cudzoziemcy mogą prowadzić działalność gospodarczą w naszym kraju.
Z reguły więc obcokrajowcy mają prawo do założenia firmy w Polsce. Rozpoczynając działalność, muszą uwzględnić przepisy szczególne, głównie przepisy ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Co ważniejsze, wymagania, które musi spełnić obcokrajowiec, aby prowadzić firmę w naszym kraju, są zróżnicowane. Zależą przede wszystkim od tego, z jakiego państwa pochodzi konkretny cudzoziemiec. Rozróżnia się więc sytuację, w której działalność gospodarczą zamierza rozpocząć:
- obywatel państwa członkowskiego UE i EOG,
- obywatel USA czy Szwajcarii,
- albo obywatel innego kraju, który nie jest członkiem UE czy EOG (np. Ukrainy).
Założenie działalności przez obywateli UE i EOG
W przypadku Unii Europejskiej, jednym z założeń jest swoboda prowadzenia aktywności gospodarczej, naukowej i handlowej w ramach Wspólnoty. W rezultacie konstrukcje prawne, które przyjęto w dokumentacji założycielskiej powodują, że obywatele Unii powinni być traktowani w taki sam sposób we wszystkich krajach członkowskich. Uwzględnia się tutaj zarówno swobodę wyboru miejsca pracy, nauki, czy zamieszkania, jak i prowadzenia działalności gospodarczej. Wiele uproszczeń w tym zakresie ma charakter administracyjny, co oznacza brak obowiązku pozyskiwania szczególnych pozwoleń.
Właśnie dlatego obcokrajowcy mający obywatelstwo dowolnego państwa należącego do UE lub EOG, mogą podjąć i prowadzić działalność gospodarczą w naszym kraju. Robią to na takich samych zasadach, jak obywatele polscy.
Przykładowo, obywatel Niemiec czy Hiszpanii nie musi uzyskiwać żadnych dodatkowych pozwoleń i może otworzyć zarówno działalność jednoosobową, jak i spółkę prawa handlowego. Robi to na takich zasadach, jak reszta przedsiębiorców z polskim obywatelstwem.
Prowadzenie firmy przez obywateli USA i Szwajcarii
Nieco inaczej została uregulowana kwestia prowadzenia działalności przez obywateli USA i Szwajcarii. Przepisy z tym związane znajdziemy w umowach międzynarodowych, a dokładniej: Traktacie o stosunkach handlowych i gospodarczych między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki, sporządzonym w Waszyngtonie dnia 21 marca 1990 r. oraz Umowie między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Konfederacją Szwajcarską, z drugiej strony, w sprawie swobodnego przepływu osób.
Umowy te umożliwiają prowadzenie działalności gospodarczej przez obywateli Konfederacji Szwajcarskiej i Stanów Zjednoczonych Ameryki na tych samych zasadach, co obywatele polscy. Dlatego obywatele krajów wymienionych wyżej mogą założyć w Polsce firmę, spółkę handlową, oddział, albo przedstawicielstwo.
Otwarcie działalności przez obywateli Ukrainy
Według danych udostępnionych przez CEIDG we wrześniu 2022 roku niemal co dziesiąta firma w Polsce została założona przez obywatela Ukrainy. Ze względu na dużą falę migracji w ostatnich miesiącach, nie dziwi ten ogromny napływ zarówno pracowników z tego kraju, jak i osób zakładających firmy. Mimo to trzeba przyznać, że skala aktywności gospodarczej cudzoziemców w ostatnim czasie znacząco przekroczyła wszelkie prognozy.
Ukraina nie jest jeszcze członkiem UE ani EOG, dlatego obywatele tego państwa muszą spełniać z reguły więcej formalności, aby założyć biznes w Polsce.
Jednak ze względu na ich szczególną sytuację, aktualnie obowiązuje ustawa z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Wprowadza ona pewne wyjątkowe warunki zakładania działalności w naszym kraju. W wyniku wprowadzenia powyższej ustawy, obywatele Ukrainy przebywający w Polsce legalnie i posiadający numer PESEL, mogą założyć firmę na tych samych zasadach, co obywatel Polski. Oczywiście jak zawsze mogą zrobić to wyłącznie w formie dopuszczalnej prawem.
Jeśli potrzebujesz pomocy w zdobyciu numeru PESEL i legalizacji pobytu, zgłoś się do radcy prawnego lub adwokata.
Działalność prowadzona przez pozostałych obcokrajowców
Jeszcze inaczej rozpatruje się możliwość założenia działalności przez innych obcokrajowców, czyli obywateli państw nienależących do UE ani EOG, USA, Szwajcarii, czy Ukrainy. Osoby z tej grupy mogą założyć w Polsce firmę jednoosobową albo dowolną spółkę pobytową – pod warunkiem, że posiadają tytuł pobytowy, których ich do tego uprawnia. Oprócz tego cudzoziemcy mogą założyć w naszym kraju i przystępować do poniższych rodzajów spółek:
- spółki komandytowej,
- komandytowo-akcyjnej,
- z ograniczoną odpowiedzialnością,
- prostej spółki akcyjnej i
- spółki akcyjnej.
Jeżeli więc obcokrajowiec nie ma tytułu pobytowego, to nie może prowadzić firmy jednoosobowej, ani działalności w formie spółki jawnej czy spółki partnerskiej. Z kolei gdy tytuł pobytowy zezwala mu na prowadzenie działalności na terytorium RP, może bez przeszkód prowadzić działalność w każdej formie dopuszczonej prawem.
Inna opcja: oddział przedsiębiorcy zagranicznego
Poza powyższymi regulacjami, warto omówić dość szczególną konstrukcję prawną, jaką jest oddział przedsiębiorcy zagranicznego. Gdy ratyfikowane umowy międzynarodowe nie wykluczają tej możliwości, cudzoziemiec może utworzyć w Polsce oddział przedsiębiorcy zagranicznego.
Przedsiębiorcy zagraniczni, czyli np. obywatele RP prowadzący firmę za granicą, cudzoziemcy prowadzący działalność za granicą albo spółki prowadzące taką działalność, mogą utworzyć w Polsce oddział i wpisać go do rejestru przedsiębiorców KRS.
Wniosek składa się elektronicznie za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych. W tym celu trzeba spełnić też liczne wymogi formalne – m.in. wykazać, że oddział rzeczywiście istnieje na terytorium Polski, wskazując np. prawa do siedziby oddziału. Wniosek należy wypełnić w języku polskim i podpisać za pomocą jednego z bezpiecznych podpisów – kwalifikowanego lub profilu zaufanego. Może to wiązać się z pewnymi trudnościami po stronie przedsiębiorców z zagranicy, dlatego warto zastanowić się nad skorzystaniem z zastępstwa procesowego kancelarii obsługującej przedsiębiorców.
Wnioski
Obcokrajowcy mogą bez większych przeszkód prowadzić firmę w Polsce, choć czasem przysparza to pewnych trudności. Oczywiście w każdym skomplikowanym przypadku warto skonsultować się z wyspecjalizowaną kancelarią prawną. Eksperci od prawa pomogą w wyborze najlepszej formy prawnej i dopełnieniu wszelkich formalności.